“ANG HUKOM AT ANG BALO”

“ANG HUKOM AT ANG BALO”[1]

Isang Pagninilay sa Lucas 18:1-8

Pedro: Tingnan mo nga Jesus! Ginawa na natin ang lahat. Napudpod na ang ating mga sandalyas. Nangangamoy na tayo sa pawis sa pagsusulong ng pagbabago. Pero ano ang ating napala?

Jesus: Kalma ka lang. Wala ka talagang pasensya, Pedro.

Pedro: Ah ganon, magpasensya! Kalma lang! Ano ka ba Jesus! Buksan mo nga ang iyong mga mata! Hindi biro ang pinaggagawa natin. Para tayong nagbubungkal para patagin ang malaking bundok sa ating harapan. Ginagawa nating hangal ang ating sarili, Jesus!

Jesus: Talagang hangal tayo, Pedro. Kung tunay tayong may pananalig sa Panginoon at sa ating mga sarili, kaya nating patagin ang bundok at maitapon sa dagat. Alam mo noong bata pa ako, noong nasa Nazaret pa kami ng balo kong inang  si Maria. Habang sila ay nagtatrabaho sa bukirin ng panginoong-maylupang si Ananias. Narinig ko ang pag-uusap nila nanay kasama ang kanyang mga kasamahang pesante.

Susana: Gago talaga itong si Ananias! Napakawalanghiya niya! Sana magkasakit yan at mamatay na!

Rebecca: Mantakin mo, tatlong linggo na tayong nag-tatrabaho ditto sa kanyang bukirin. Pero hindi parin tayo binabayaran. Hindi maari ito! Sumpa man, sa pamamagitan ng trumpeta sa Jerico malalaman ng buong mundo ang kanyang kasakiman at kasamaan. At ang matandang ito ay babayaran tayo. Dahil kung hindi!

Michal: Dahil ano, Rebecca? Huminahon ka nga. Huwag mong sayangin ang iyong lakas. Ano ang magagawa natin kung hindi niya tayo bigyan ng sahod? Wala! Kung buhay pa lang sana ang ating mga asawa ay maipagtatanggol nila tayo. Pero ano ang ating magagawa? Mga balo na tayo. Pasan natin ang krus at kailangan magtrabaho na parang hayop.

Jesus: Ang aking inang si Maria, kasama ang aming mga kapitbahay gaya ni nanay Susana, mga balo sa Nazareth ay hindi nabayaran sa tatlong linggo nilang sahod sa pag-aani ng bunga ng olibo sa bukirin ni Ananias. Galit sila dahil ilang ulit na itong ginawa ni Ananias sa kanila at ng iba pang panginoong-maylupa. Malimit napagsasamantalahan sa maliit na sahod at hirap ng trabaho. Maliban na sila ay nakakaranas ng diskriminasyon.

Maria: Mga kasama, kailangang kumilos tayo. Hindi na tama na ganito na lang lagi. Ang ating mga anak ay nagugutom dahil sa kasakiman ng mga panginoong-maylupa.

Michal: Kumadre, mayroon ba tayong magagawa? Kapalaran natin ito at tanggapin natin ang kapalarang ito.

Maria: Ano bang pinagsasabi mong kapalaran? Hindi totoo yan Michal. Hindi ko matatanggap na kapalaran natin ang maghirap ng ganito. Ang magutom ang ating mga anak. Alam mo ba ang sinabi ng nasira kong asawa na si Jose? At sumalangit nawa ang kanyang kaluluwa. Sabi niya, tayo ang gumagawa ng ating kapalaran, nasa ating mga kamay ang ating kinabukasan.

Susana: Totoo yan Maria, pero tayo’y mga babae at mga mahihina. Alam mo yan diba?

Maria: Papaano mo masabing mahina tayo dahil tayo ay mga babae, Susana? Hindi ba si Judith ang pumugot ng ulo sa isang higante na nakalimutan ko na kung sino yon? Noong panahon na ang mga kalalakihan ng Israel ay nabalot ng takot, sino ang namuno laban sa pang-aatake ng mga Canaanites? Si Deborah na babae katulad mo at katulad ko. At hindi ba’t si Reyna Esther ay palaban din?

Rebecca: Tama si Maria. Ang problema, ang babae lalo na at balo ito, dahil sa pag-iisa malimit nakatago katulad ng daga sa lungga.

Maria: Kung ganon, panahon na para lumabas sa lungga at parusahan ang abusadong pusa.

Susana: Oo, tama! Kumilos tayo para sa ating kagalingan na mga balo at kababaihan, at para sa ating mga anak!

Maria: Tayo na’t tumungo sa Cana at magsampa ng reklamo laban sa gahamang si Ananias. Ano ang trabaho ng hukom, di ba’t ipataw ang katarungan, tama? Kausapin natin ang hukom sa gayon ay dalhin niya ang ating mga reklamo sa korte.

Jesus: Si Nanay Maria, kasama ang iba pang balo sa Nazareth ay tumungo sa gawing norte patungong Cana. At nakipagkita sa hukom na nagngangalang Jacinto. Isang mataba at kalbong hukom na nakabase sa Cana.

Rebecca: Hukom na Jacinto! Hukom na Jacinto! Hukom na Jacinto! Hukom na Jacinto!

Jacinto: Anong kaguluhan mayroon dito sa labas ng aking bahay? Pambihira! Sino kayong mga nanggugulo?

Susana: Kami ang mga balong galing pa sa Nazareth! May sasabihin lang kaming mahalga sa iyo. Pakiusap pakinggan mo kami.

Jacinto: Kayong mga patay gutom. Ano ang inyong nais? Bakit ninyo ako ginugulo?

Maria: Hindi namin kayo ginugulo. Naandito kami dahil ipinagkait sa amin ang tatlong linggong sahod. Matapos kaming naghirap sa pagtatrabaho sa bukirin ni Ananias ay hindi kami binayaran.

Jacinto: At ano ngayon?

Rebecca: Hukom ka di ba? At bilang hukom ipinapataw mo ang hustisya’t katarungan sa mga naaapi.

Jacinto: Ipinakukulong namin ang mga nanggugulo na tulad ninyo. Abala ako ngayon, kaya puwede bang huwag ninyo akong gambalain.

Maria: Sir, sandali lang pakiusap. Huwag mo naman kaming talikuran agad. Alam naming kilala ninyo ang matandang si Ananias. Pinagtrabaho niya kami sa kanyang taniman ng olibo ng tatlong linggo. At hanggang ngayon ay di pa namin natatanggap ang aming pinagpagalan. Sa tingin niyo ba makatarungan ang kanyang ginawa sa amin?

Jacinto: At ano ang gusto ninyong mangyari ngayon?

Susana: Nais naming sampahan siya ng kaso sa korte. Nais naming pagkalooban niyo kami ng katarungan.

Jacinto: Well, dapat malinaw ito. Kung ipagtatanggol ko kayo sa korte, magkano namin ang ibabayad niyo sa akin?

Michal: Ano? Pakiulit nga po ang sinabi niyo? Galing kami sa mahirap na distrito.

Jacinto: Ang sabi ko, kug ilalakad ko ang kaso ninyo, magkano naman ang kabayaran dito? Aba’y di biro itong usapin.

Maria: Sir, nakita niyo naman, kami ay mga balo’t mahihirap.  Ano ang aming mibabayad sa inyo? At paano kami makababayad kung hindi kami babayaran ni Ananias.

Jacinto: Ah, ok! Nauunawaan ko. Kung gayon, babalik nalang kayo sa susunod na linggo. Ako ay abala ngayon. Kaya balik nalang kayo next week at tingnan ko kung anong magagawa ko para sa inyo.

Jesus: Kaya, mula sa Cana, ang aking ina kasama ang iba pang mga balo ay naglakad ng pitong milya pabalik ng  Nazareth. At matapos ang isang linggo….

Susana: Ipagkaloob mo sa amin ang katarungan! Hukom na Jacinto parang awa mo na!

Rebecca: Babayaran ka namin kapag naibigay na ni Ananias ang nararapat naming sahod. Ipaglaban mo kami sa korte.

Jacinto: Bayaran? Magkano? Sabihin niyo sa akin at magkano ang kabayaran?

Michal: Makakaipon kami ng sampung denaryo, o kahit pa labing limang denaryo ang ibibigay namin.

Jacinto: Ano! Limampung denaryo? Ganon lang? Ang cheap nyo ah! Hiniling niyo akong makipag-usap at ipaglaban kayo laban sa pinakamakapangyarihan. Tapos limampung denaryo lang! Hindi niyo ba naiisip na sa isang kumpas lang ng kanyang kamay ay pwede akong mabitay o ipapatay?

Susana: Unawain niyo naman ang kalagayan namin. Kami ay balo at mahirap.

Jacinto: Of course naintindihan ko kayo. At dapat din ninyong maunawaan na marami akong ginagawa. Hindi ko kayo maasikaso. Babalik nalang kayo sa susunod na linggo at titingnan ko kung ano ang aking magagawa.

Jesus: Kaya pitong milya na naman ang nilakad nila nanay pabalik ng Nazareth. At matapos ang isang linggo, binagtas na naman nila ang pitong milya patungong Cana.

Susana: Ngunit sir, gaano pa ba katagal kaming pabalik-balik dito?

Rebecca: Payat na payat na ang aming mga anak dahil wala nang makain. Marami na sa kanila ang nagkakasakit.

Michal: Hukom, pagmasdan mo ang aking suso. Tuyong-toyo na! Ang aming mga anak ay namamatay na sa gutom, nagkakasakit na sila.

Jacinto: Pakialam ko sa mga batang yan! Hindi naman ako ang nagluwal sa kanila. Hindi ko naman mga anak yan. Kaya bakit niyo ako ginagambala? Bakit di n’yo nalang pag-usapan sa inyo? Umalis na kayo at tigilan na ninyo ang panggugulo sa akin.

Maria: O sige po. Huwag niyo itong gawin para sa kapakanan namin.

Jacinto: At para kanino naman!

Maria: Gawin niyo ito para sa Diyos.

Jacinto: Ha ha ha…para sa Diyos? Anong pakialam ko sa Diyos? Nasa langit siya at ako naman ay dito sa lupa. Hindi ba’t sinasabi ninyo na ang Diyos ay magkakaloob ng katarungan sa mga mahihirap? Bakit di kayo kumuha ng mataas na hagdanan. Akyatin niyo ang Diyos doon sa langit at kausapin niyo siya. Doon kayo humingi ng katarungan. At ako’y tigilan na ninyo!

Susana: Wala kang kasing sama! Abusadong hukom!

Maria: Huminahon ka Susana.

Michal: Anong ating gagawin ngayon, Maria? Bigo tayo.

Maria: Hindi, hindi pa tapos ang laban! Patuloy nating ipaglaban ang ating mga karapatan.

Rebecca: Nasisiraan ka na ba ng bait, Maria? Papaano tayo lalaban ni wala tayong dalang kahit man lang pamalo!

Maria: Hindi natin kailangan ng pamalo o espada sa laban na ito, Rebecca.

Rebecca: Kung magkagayon, anong ating gagawin, Maria?

Maria: Ang atin lang kailangan ay tiyaga at pasensya.

Susana: Para ano pa? Para sa ano?

Maria: Upang wakasan ang pasensya ng hukom. Naalala niyo ba ang ginawa ni Moises sa Ehipto? Taglay ng Faraon ang lahat. Nasa kanya ang kayamanan, mga sundalo at karwaheng pandigma! Si Moises ay wala. Ang tanging taglay niya ay ang katigasan ng ulo sa tingin ni Faraon. Sa pamamagitan niya, ginawang dugo ni Yahweh ang tubig sa Ehipto. Pinadalhan ng mga balang at sangkatutak na peste ang kaharian ni Faraon. Ginawang madilim ng tatlong araw ang lungsod nito.

Susana: Pero, Maria, mga babaing balo lamang tayo. Nagawa iyon ni Moises dahil lalaki siya at maraming mga taong nasa likuran niya.

Michal: Para lamang tayong nga lamok, samantalang sila’y mga dambuhalang elepante.

Maria: Iyan ang punto, Michal. Yan ang isa sa mga pesteng dumating sa Ehipto, mga lamok. At dahil dito, tinitiyak ko sa inyo na ang sanlibung lamok ang hindi magpapatulog sa elepanteng nakatira sa palasyo. Halikayo! Bumalik tayo sa bahay ni Jacinto.

Jesus:  Kaya’t ang may matitigas na ulo na mga magsasaka at babaing balo ay bumalik sa harapan ng bahay ng matabang hukom.

Jacinto: Nandito na naman kayo? Pambihira! Hindi ba’t sinabi kong layuan na ninyo ako? Bigyan niyo na ako ng katahimikan! Mga bingi ba kayo! Ano pa ang hinihintay ninyo, umalis na kayo!

Maria: Kami ay naghihintay sa nga hukom ng Israel upang ipagkaloob ang katarungan para sa mahihirap.

Jacinto: Kung gayon, umupo kayo diyan. Dahil matagal ang hinihintay ninyong katarungan.

Maria: Yan talaga ang gagawin namin. Mga kapitbahay at kasama, magsiupo tayong lahat dito sa harapan ng bahay ni hukom Jacinto.

Jesus: Pagkasabi ni nanay Maria, ang lahat ng mga balong kasama niya ay nagsiupo sa harapan ng bahay ng matabang hukom. Sila ay nagpicket-rally doon.

Jacinto: Ang titigas talaga ng ulo ninyo! Ang kukulit ninyo! Sige, manatili kayo diyan hanggang sa kayo ay manigas sa kahihintay! Bahala kayo!

Jesus:  Isinarang muli ng hukom ang kanyang pintuan. At hindi pa nagtagal tiningnan niya uli ang mga tao.

Jacinto: Andiyan parin kayo? Nasisiraan na ba kayo ng bait?

Susana: Hindi! Ikaw ang nauubusan na ng pasensya, hukom!

Maria: Hindi kami aalis dito hangga’t hindi ninyo ipagkakaloob sa amin ang katarungan!

Jesus: Muling isinara ng hukom ang pintuan at hinayaan ang mga tao sa labas.

Rebecca: Masisira ang inyong bahay sa kasasara ninyo hukom!

Susana: Ano sa tingin mo, Maria? Mayroon ba tayong mapapala sa ginagawa natin?

Maria: Ang ating mga ninuno ay nagdanas ng hirap ng apat na raang taon sa Ehipto, hanggang sa makamit nila ang kalayaan. Hindi tayo titigil.

Tao 1: Hoy! Sino kayo? Humihingi ba kayo ng limos sa hukom?

Rebecca: Katarungan ang hinihingi namin at hindi limos.

Susana: Nagtrabaho kami ng tatlong linggo sa bukirin ng panginoong-maylupang si Ananias. Ngunit hindi niya kami binayaran. Ayaw niyang ibigay ang pinagpagalan naming sahod.

Tao 1: Magnanakaw ang taong yan! Eh, ano naman ang problema ninyo sa hukom? May ginawa ba ang hukom para sa inyo?

Maria: Yan ang aming hinihintay. Pero tingnan niyo naman, binigyan ni Ananias ng suhol ang hukom at pati ang mga kapitan ng sundalo. Marami pa siyang binigyan ng suhol na opisyal ng imperyo.

Tao 1: Tama talaga yan, ang mga nasa kapangyarihan ay nagtutulungan upang matakpan ang baho ng bawat isa sa kanila. Hoy! Kayong mga nakaistambay lang dyan! Halikayo! Samahan natin ang mga kababaihang na ito sa kanilang laban.

Jesus: Nagtawag ng nagtawag ang tao. Tinawag ang kanyang mga kaibigan na nakaistambay lang sa tabi-tabi. Hanggang sa nakabuo sila ng isang malaking grupo sa harap ng tahanan ng hukom. Ang mamamayan ng Cana ay nakiisa sa mga babaeng balo mula sa Nazareth na nagpicket-rally.

Jacinto: Kasumpa-sumpa kayo! Ano ang gusto ninyo! Hindi ako ang gobernador ng Galilea at naandito upang bigyan kayo ng mga tsokalate at minatamis. Kung kayong lahat ay nawawala na sa matinong pag-iisip. Lumayas kayo at bigyan ninyo ako ng kapayapaan. Mga patay gutom!

Jesus: Dumami ng dumami ang mga taong sumama sa hanay ng mga babaeng balo sa harapan ng pintuan ng hukom. Sila’y gaya ng mga pesteng lamok na maiingay at nangangagat sa elepanteng natutulog o nagtutulog-tulugan.

Jacinto: Tama na! Ang kukulit ninyo! Ang iingay ninyo! Tama na sa panggugulo ninyo sa akin. Sige, sige sige, pumasok na kayo sa loob at pag-usapan natin ang inyong mga karaingan, at nang matapos na ito ngayon.

Susana: Yes! Sa wakas bumigay din ang elepante. Pagod na siya sa mga mumunting kagat at ingay ng mga lamok.

Jacinto: Hindi ko na matiis ang ginagawa ninyong iskandalo sa akin. Magkagayon pa man, gusto ko lang ilagay sa isipan ninyo na gagawin ko ito hindi dahil sa Diyos. Hindi dahil sa inyong mga anak o sa inyong mga kapakanan. Gagawin ko ito dahil sa kakulitan ninyo at gusto ko nang mawala kayo sa aking paningin.

Jesus: Dinala ng hukom na Jacinto ang kaso ng mga babaeng balo sa korte at naipanalo. Inutusan ng korte sa Ananias na bayaran ang mga balo sa kanilang nararapat na sahod at danyos perwisyo. Oo, nanalo sila sa laban! Ganyan naman talaga ang pagpapanalo sa laban. Lumaban ka hanggang wakas. Ganito rin sa Panginoon, manalangin ka gabi’t araw na walang pagmamaliw. Kung gagawin natin ito hindi niya tayo bibiguin. Ipagkakaloob niya sa atin ang nararapat at katarungan.

Rufa: Pagpalain ng Diyos ang iyong labi, Jesus. Pagpalain ng Diyos ang babaeng nagsilang sa iyo sa mundong ito.

Pedro: Tama ka diyan, lola Rufa!

Jesus: Oo, maging ang lahat, pagpalain ng Diyos. Ang lahat ng lumalaban hanggang wakas para sa buhay na may dangal, hustisya’t katarungan. Para sa lipunang mapayapa at nakabatay sa katarungan.

Lahat: Amen.

Pinaghalawan:

     Vigil, Jose Ignacio Lopez. JUST JESUS: The Message of a Better World, vol 2. New York: The Crossroad Publishing Company, 2000.

---

[1] Inihanda at pinagyaman ni REV. JERIC C. CORTADO, Kutangbato United Methodist Church, Sinsuat Avenue, corner Macapagal Street, Cotabato City, 2007.